Wat is mediation?
Mediation is een vorm van conflictbemiddeling die erop gericht is om mensen zelf - onder begeleiding van een mediator - tot een oplossing van hun conflict te laten komen. Dat maakt het mogelijk om oplossingen te vinden die zo goed mogelijk aansluiten bij de eigen situatie, wensen en belangen van partijen. Daardoor is meer maatwerk mogelijk en wordt het draagvlak voor de gevonden uitkomst verstevigd.
Het is aan de - altijd onpartijdige - mediator om partijen bij het vinden van een oplossing zo goed mogelijk te begeleiden. Onder meer door hen te helpen weer (beter) te communiceren, inzicht te geven in hun conflict en te ondersteunen bij het onderhandelen over de gewenste uitkomst. Ook moet hij zorgen voor een veilige omgeving waarbinnen de mediation kan plaatsvinden. Mede daarom zijn zowel de mediator als partijen altijd gebonden aan geheimhouding, zodat de vertrouwelijkheid van de gesprekken gewaarborgd is. Deelname aan een mediation gebeurt louter op vrijwillige basis. Dit soort uitgangspunten en afspraken wordt vastgelegd in een zogenaamde mediationovereenkomst tussen mediator en partijen.
De praktijk wijst uit dat mediation vaak een heel effectief instrument is om tot een duurzaam vergelijk tussen partijen te komen. Vergeleken met conflictbeslechting via de rechter duren mediations bijna altijd korter en zijn ze (veel) goedkoper.
Mediation bij echtscheiding
In veel gevallen is mediation een goede methode om een scheiding te regelen. Dat geldt in het bijzonder voor mensen die het belangrijk vinden dat zij ook na hun scheiding een zo goed mogelijke verstandhouding met hun ex-partner kunnen houden.
Er komt veel kijken bij een scheiding. Naast aandacht voor de emotionele en relationele kant, moeten er ook allerlei praktische zaken geregeld worden. Het is prettig als dan afspraken kunnen worden gemaakt die zo goed mogelijk aansluiten bij de eigen situatie. Mediation leent zich daar bij uitstek voor.
In het geval er kinderen in het spel zijn, verdienen hun belangen en hun positie bijzondere aandacht. Vanzelfsprekend bij het opstellen van het ouderschapsplan, waarin afspraken over onder meer zorg en opvoeding worden vastgelegd. Maar ook als het gaat over een eventueel te voeren kindgesprek of de wijze waarop kinderen over de aanstaande scheiding worden geïnformeerd door hun ouders.
Naast onderwerpen die direct te maken hebben met het ouderschap, zullen in een mediation diverse andere zaken aan bod komen. Bijvoorbeeld de financiën, huisvesting en pensioenen, maar ook thema’s die heel specifiek zijn voor partijen
Uiteindelijk worden alle afspraken neergelegd in een echtscheidingsconvenant met eventueel bijbehorend ouderschapsplan. Deze documenten worden vervolgens ingediend bij de rechtbank.
Hoe gaat een mediation in zijn werk?
1. De mediationovereenkomst
Als partijen en de mediator daadwerkelijk met elkaar verder willen, moet er eerst een overeenkomst worden ondertekend, de zogenaamde mediationovereenkomst. Daarin ligt onder meer vast waarover de mediation in hoofdlijnen gaat, wat de verplichtingen over en weer zijn en welke kosten verbonden zijn aan de mediation. Ook de afspraken over de vrijwilligheid van de deelname van partijen aan mediation en over de vertrouwelijkheid zijn in de overeenkomst opgenomen. De eigenlijke mediation kan pas van start gaan als partijen en mediator de overeenkomst hebben getekend.
2. Het verkennen van de kwestie
Met deze fase begint de inhoudelijke behandeling van de kwestie die op tafel ligt. Elk van de partijen krijgt de mogelijkheid zijn of haar kant van het verhaal te vertellen. Gaandeweg wordt zo duidelijk wat er precies aan de hand is tussen partijen. Maar ook welke wensen, verlangens en behoeftes zij hebben. Op deze manier ontstaat steeds meer zicht op wat de kern van de kwestie is en wordt ook steeds duidelijker voor welke problemen oplossingen gevonden moeten worden en over welke onderwerpen onderhandeld moet worden. Deze fase vergt meestal een aantal gesprekken. Tijdens een scheidingsmediation wordt in deze fase vaak ingegaan op de relatiegeschiedenis van partijen en hun communicatiepatronen.
3. Het (onder)zoeken van en onderhandelen over mogelijke oplossingen
Nu duidelijk is voor welke kwesties oplossingen moeten komen, is het van belang te onderzoeken op welke manieren dat allemaal kan. Meestal is er niet slechts één oplossing mogelijk, maar zijn er verschillende opties. Soms is een brainstorm een goed hulpmiddel om zoveel mogelijk opties te verzinnen. Die moeten natuurlijk wel haalbaar en uitvoerbaar zijn. Als de diverse opties in beeld zijn, kunnen partijen gaan onderhandelen over de meest gewenste keuzes daaruit. De mediator begeleidt partijen daarbij. Als sprake is van een scheidingsmediation wordt in deze fase gesproken over de invulling van het echtscheidingsconvenant en het eventuele ouderschapsplan.
4. Besluitvorming en vastlegging
De onderhandelingen zijn achter de rug, de definitieve keuzes kunnen worden gemaakt. Partijen besluiten definitief op welke wijze zij hun kwestie willen oplossen. Om onduidelijkheid daarover in de toekomst voor te zijn, is het raadzaam alle afspraken in een document vast te leggen in een door partijen ondertekende overeenkomst. In het geval de mediation een scheiding betreft, gaat het hier om het echtscheidingsconvenant, dat na vaststelling bij de rechtbank wordt ingediend. Met de afronding van deze stap is de mediation tot een einde gekomen.
5. De duur van een mediation
Mediations zijn er in allerlei soorten en maten. Sommige conflicten laten zich gemakkelijk oplossen, voor andere is meer tijd nodig. Als het om een scheidingsmediation gaat, zijn drie tot vijf sessies meestal voldoende om tot een afronding te komen.
6. Evaluatie van de afspraken
Afhankelijk van het onderwerp van een mediation kan het zinvol zijn om na enige tijd te bekijken of de gemaakte afspraken nog steeds voldoen. Zo kan het heel goed zijn dat de oorspronkelijke afspraken uit een ouderschapsplan na een aantal jaren niet meer goed aansluiten bij de situatie die dan bestaat. Bijvoorbeeld omdat kinderen andere behoeftes hebben gekregen, waar eerder nog geen rekening mee was gehouden, of omdat een andere zorgregeling inmiddels beter past. Het kan dus heel nuttig zijn om periodiek te evalueren en desgewenst afspraken aan te passen.